96 lat temu reaktywowano Bibliotekę Narodową

Biblioteka Narodowa (BN) to polska biblioteka narodowa, zlokalizowana przy alei Niepodległości 213 na Polu Mokotowskim, w dzielnicy Ochota w Warszawie. Jest jedną z najstarszych instytucji kultury w Polsce, działająca pod nazwą Biblioteka Załuskich w latach 1747–1795, a następnie ponownie uruchomiona w 1928 r.

BN gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne wydane na obszarze Polski, a także polonika zagraniczne. Stanowi kluczową bibliotekę naukową o profilu humanistycznym, pełniąc rolę głównego archiwum piśmiennictwa narodowego i centralnego ośrodka informacji bibliograficznej o książce. Ponadto jest placówką naukową oraz istotnym ośrodkiem metodycznym dla bibliotek w Polsce.

BN angażuje się także w działalność wydawniczą, publikując książki oraz punktowane czasopisma naukowe, takie jak „Polish Libraries”, „Rocznik Biblioteki Narodowej” oraz „Notes Konserwatorski”.

Główna siedziba Biblioteki Narodowej znajduje się w Warszawie, przy alei Niepodległości 213 na Polu Mokotowskim. Do 2019 r. Zakład Starych Druków i Zakład Rękopisów mieściły się w Pałacu Krasińskich przy placu Krasińskich 3/5 (przeniesione zostały do gmachu głównego). Obecnie trwają tam prace związane z projektem „Modernizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Krasińskich (Pałacu Rzeczypospolitej) przy Placu Krasińskich 3/5 w Warszawie”, którego celem jest m.in. stworzenie interaktywnej przestrzeni wystawienniczej, prezentującej najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej.

Historia

Historia Biblioteki Narodowej sięga XVIII wieku, gdy 8 sierpnia 1747 r. bracia Józef i Andrzej Załuscy ufundowali Bibliotekę Załuskich w warszawskim pałacu Daniłowiczowskim. Współczesna Biblioteka Narodowa kontynuuje tradycje Biblioteki Załuskich. Po śmierci Józefa Załuskiego bibliotekę przejęło państwo, zmieniając jej nazwę na Bibliotekę Rzeczypospolitej Załuskich. Od 1780 r. zgodnie z uchwałą sejmową biblioteka miała prawo do otrzymywania obowiązkowego egzemplarza każdej książki wydrukowanej w ówczesnym państwie polskim.

Wskutek represji carskich po upadku insurekcji kościuszkowskiej zbiory Biblioteki Załuskich zostały skonfiskowane i przewiezione do Petersburga, gdzie włączono je do Biblioteki Carskiej. Zbiory te obejmowały 394 000 tomów, w tym 11 000 rękopisów i 24 500 rycin. W okresie zaborów, polskie piśmiennictwo przechowywane było w zbiorach prywatnych na ziemiach polskich i emigracji, a także zakładano biblioteki publiczne.

Biblioteka Narodowa została założona zgodnie z decyzją Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy datowaną na 24 lutego 1928 r. i oficjalnie rozpoczęła swoją działalność 1 marca tego samego roku. Stefan Demby objął stanowisko pierwszego dyrektora w 1934 r., a jego miejsce od lipca 1937 r. zajął Stefan Vrtel-Wierczyński.

Część nowego budynku Biblioteki Wyższej Szkoły Handlowej (później Szkoły Głównej Handlowej) została przeznaczona pod zbiory Biblioteki Narodowej, która rozpoczęła tam działalność w 1930 r. Zgodnie z umową, miała wyłączne użytkowanie pomieszczeń na trzech piętrach oraz w przyziemiu i piwnicy o powierzchni 2076 m², płacąc czynsz i udzielając pożyczki na wykończenie budynku. Otwarcie nowej siedziby miało miejsce 28 listopada 1930 z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego.

W 1935 r. zbiory specjalne przeniesiono do pałacu Potockich. W 1939 r. Biblioteka Narodowa miała około 770 tysięcy jednostek, a w czasie II wojny światowej utraciła znaczną część zbiorów. Po wojnie wznowiła działalność w 1945 r., przywracając zbiory wywiezione do Niemiec i Austrii. W 1954 nadano jej statut, a w 1961 przeniosła się do tymczasowej siedziby przy ul. Hankiewicza 1.

W latach 1962–1976 wybudowano nowy kompleks budynków Biblioteki Narodowej przy alei Niepodległości 213, zaprojektowany przez Stanisława Fijałkowskiego. W 1976 r. biblioteka została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.